-
1 KREFJA
(kref, krafða, krafðr and krafinn), v. to crave, demand, claim (krefja e-n e-s);krefja e-n máls, orða, to ask speech of one (engi þorði at krefja hann orða);hann krafði dura, he asked to be let in, knocked at the door;refl., krefjast, to claim, with gen. (krafðist Hávarðr torfunnar).* * *pres. kref, krefjum; pret. krafði, subj. krefði; part. krafðr, krafinn; [A. S. crafjan; Engl. crave; Dan. kræve]:—to crave, demand, to call on one, with acc. of the person, gen. of the thing; or also, krefja e-n til e-s, krefja hann til utanferðar, Sturl. i. 214; verða sumir krafðir til at stýra, Sks. 263; ek em kominn at krefja þik at þú látir laust, Eg. 501; ok krafði síra Bjarna, at lúka sér þau átján hundruð, Dipl. iii. 13; ella krefi Guð hann andar sinnar, Sks. 720: at neita því er ek vil kraft hafa, Fms. xi. 225; ok kref ek ok bind ek álögum þriggja marka útlegð, Grág. i. 384; krefja e-n máls, Fms. vii. 162; engi þorði at krefja hann orða, no one durst speak to him, Edda 22: krefja fjár, Sturl. i. 48; krefi hann manna, K. Á. 70; konungr krafði þá leiðangrs, Fms. viii. 419; k. búendr liðs, Ó. H. 205; sá þótti mér ungr at krefja eiðsins, Edda 37; hann krafði dura, he knocked at the door, Fms. viii. 332, v. l.; krefja lukla, Vkv. 19, 21: with subj., kröfðu þeir at sveinninn færi með þeim, Fms. i. 74.II. reflex. to claim, with gen.; krafðisk Hávarðr torföxarinnar, Háv. 47; þó má konungr krefjask af þeim þeirrar þjónustu, sem …, Sks. 263. -
2 krefja
v (acc/gen) (kref, krafði, kröfðum, krafið)požadovat, vyžadovat, žádat -
3 krefja
[kʰrεvja]kref, krafði, krofðum, krafið1. vt ( e-n e-s)требовать (у кого-л. что-л., от кого-л. чего-л.)krefja e-n sagna — потребовать у кого-л. объяснения
krefja e-n um e-ð — потребовать у кого-либо что-л. ( обратно)
2. krefjast ( e-s af e-m)требовать (что-л. у кого-л.) -
4 krefja
-
5 MÁL
* * *I)n.1) speech, faculty of speech (þrøngdi svá sóttarfari konungs, at hann misti málsins);þau hafa ekki mál, they are dumb;2) language, tongue;norrønt mál, the Norse tongue;3) speech, speaking (hvárt er Flosi svá nær, at hann megi heyra mál mitt);4) colloquy, talk, speech;koma á mál (or at máli) við e-n, to come to talk with, speak to;finna (hitta) e-n at máli, to obtain speech with;krefja e-n máls, to ask an interview with;leita mills við e-n (spyrja e-n máls, mæla mál of e-m), to broach a subject to one;bera mál á e-t, hafa e-t á (or at) máli, to speak (talk) of (allir menn höfðu á máli, hversu fríðr maðr hann var);lúka sínu máli, to end one’s speech;þat er mál manna, at, people say that;5) tale, story;nú er þar til máls at taka, now it must be told;6) saw, saying;fornt (fornkveðit) mál er, at, it is an old saw that;7) diction, construction of sentences;8) sentence;tvau mál, two sentences;fullt mál, a full period;9) suit, action, cause;hefja mál á hendr e-m, to bring an action against one;búa mál, to prepare a suit;sœkja mál, to prosecute;10) stipulation, agreement (ek vil halda mil við hann þan, sem mælt vóru);lauss allra mála, free of all stipulations;11) case, matter, affair (þetta mál var við Jórunni rœtt);svá er mál með vexti, the matter stands thus;var þat annat mál, another matter;miðla mál, to mediate;tillagagóðr inna stœrri mála, a good counsellor in great matters;hafa sitt mál, to have one’s own way, have one’s will (honum eirir illa, of hann hefir eigi sitt mál);hafa mikit til síns máls, to have much in support of one’s case;e-t skiptir miklu (litlu) máli, it is of great (small) importance;12) three months (mál ok misseri).n.1) measure (fimm álna er hátt mál hans);leggja, bera mál við e-t, to measure (hann lagði mál við öll in stœrstu tré);2) time, high time (mál er upp at standa);sagði, at þá var mið nótt ók at enn væri mál at sofa, and still time to sleep;3) meal;í eitt mál, at einu máli, for one single meal;deila mat at málum, to deal out food at each meal.n. inlaid ornaments (on the hilts and guards of swords).* * *1.n., old pl. ḿl, 673. 47, Greg.; [Ulf. maþl = ἀγορά; Hel. mahal = speech, meeting; Dan. maal; from the old Teut. maþl or mahal was formed the mid. Lat. mallum = parliament, public meeting (Du Cange), and mallum again was in Norman-French rendered by parliament.]A. Speech, faculty of speech; mál heitir orð …, Edda 110; þau hafa ekki mál, they are dumb, Fms. i. 97, Fs. i. 250; þröngdi svá sóttar-fari konungs at hann misti málsins, x. 148; þeir hafa eigi manns rödd né mál, Rb. 348; þeir hafa gauð fyrir mál, 346; mál, heyrn, sjón, Edda 6.II. speech as spoken, language, tongue; Norrænt mál, the Norse tongue, Fms. vii. 165; Gírskt mál, Greg. 75; í máli þeirra, til várs máls, in our tongue; í hverju máli, Skálda 161, 168; í vóru máli, 163, 166, 167, 169; í málinu, 165; kynnask várt mál at ráða þat er á Norrænu er ritað, Bs. i. 59; nema mál á Danska tungu, Grág.; rita at Norrænu máli, Hkr. (pref.); þeir skildu eigi hans mál, þá mælti kvinnan á Norrænu, Fs. 136.2. speech, speaking; hvárt er Flosi svá nær at hann megi heyra mál mitt, Nj. 36, 200; ver eigi nær honum en mál nemi, Fms. iv. 28; en skáldskapr var honum svá tiltækr, at hann mælti af tungu fram sem annat mál, 374; engi var svá vitr at snjallara mál mundi fram bera, vii. 158; snjallr í máli ok talaðr vel. ix. 535; skilr þú nokkut hérmanna mál, Fas. ii. 512; en er hann lauk sínu máli, Ld. 106, 130, Íb. 12; ok fara svá öllu máli um sem hann hafi áðr ekki um mælt, Grág. i. 40; ef hann kveðr svá at ok hafði í máli sínu, ‘heilt ráð ok heimolt,’ en eigi ella, 317; kveðr jarl þings ok mælti þeim málum á þinginu at Hákon jarl skyldi heita vargr í véum, Fms. xi. 40; tína fyrir mér öll þau mál ok athæfi er hafa þarf fyrir konungi, Sks. 301.3. speaking one to another, colloquy; vera á máli, to deliberate, converse, Vtkv., 1; hann kom opt á mál við konung, Eg. 106; engi þorði at krefja hann máls, 601; Þórdís gékk til máls við Egil frænda sinn, 765; þegar er þeir fundu menn at máli, Fms. i. 204; ef þeir vildu hafa hans mál, 241; síðan hættu þau málinu, Nj. 10; hann leitaði þá máls um við Ásgerði hverju þat gegndi, Eg. 703; ok spyrja hana máls hvar til þessi svör skulu koma, Hkr. i. 77; þat var karl ok kerling, mælti hann mál af þeim ok spurði, Fas. iii. 525; höfðu menn at máli (people noticed, of something extraordinary), at…, Fms. vii. 301; allir menn höfðu á máli, er Ólaf sá, hversu fríðr maðr hann var, Ld. 88; bera mikit mál á, Fms. x. 93; þat var mál manna, people said that; or, þat er mál manna, people say, Nj. 268, Eg. 29, Fms. vii. 150.4. a tale, narrative; nú er þat til máls at taka (of resuming the narrative after an episode), to take up the story again, Ld. 314, Nj. 16, 29, 135, 148, 196; er fyrr var getið í þessu máli, Fms. xi. 41; þar hef ek upp þat mál, Eg. 735.5. a saw; þat er fornt mál (‘tis an old saw), at bísna skal at betr verði, Fms. x. 261, Glúm. 344; á líti þeir mál in fornu, look to the old wise sayings, Sighvat (forn-mæli, q. v.)6. gramm. diction, construction of sentences; mál ok hættir, Edda 49; ef þat mál ( figure of speech) er upp er tekit haldi of alla vísu-lengd, 123; breyta háttum með máli einu, to vary the verses with the sentences, Edda 124 (for specimens see lit. 9–23); tvau mál, two sentences; fullt mál, a full period; hér lýkr máli, lúka heilu máli, a sentence closes; annat ok þriðja vísu-orð er sér um mál, ok er þat stál kallat, of the intercalary sentences in poetry, Edda 125; þeir kölluðu at hann hafði eigi rétt ort at máli, Fms. v. 209; samhljóðendr megu ekki mál eðr atkvæði göra einir við sik, Skálda; hér er mál fullt í hverju vísu-orði, Edda; Skáldskapar-mál, poetical diction, id.; bragar-mál, id., 124.7. mál is the name of old songs containing old saws or sentences, such as the Háva-mál; as also of poems in a dialogue (mál); all such poems were in a peculiar metre called mála-háttr, which is opposed to the epic kviðu-háttr, thus, Grímnis-mál, Vafþrúðnis-mál, Alvís-mál, Hamðis-mál, Hákonar-mál, Eiríks-mál; in some instances the name has been applied erroneously, e. g. Atla-mál; the Rígs-mál is a name given in modern times, the old name was Rígs-þula.B. As a law phrase, with the notion of public speaking, action, or the like:1. a suit, action, cause; hefja mál á hendr e-m, Fms. vii. 130; hafa mál á höndum, Grág. i. 38; sókn skal fyrr fara fram hvers máls en vörn, nema þat sé allt eitt, ok sé þat annars máls sókn er annars er vörn, 59; Njáll nefndi vátta ok sagði únýtt málit, Nj. 36; ekki á Bjarkeyjar-réttr á því máli at standa, Fms. vii. 130; þeir veittu Gizuri hvíta at hverju máli, Nj. 86; báru þeir kvið um mál Otkels, 87; færa mál fram at dómi, Grág, i. 135; sækja mál, to prosecute, Nj. 86, 99; sækja mál lögliga ok réttliga, Fms. vii. 133; Gunnarr sótti málit þar til er hann bauð til varna, Nj. 36; en um tólf mánuðr stendr þeirra mál, the case stands over for twelve months, Grág. i. 143; sækja mál á þingi, Nj. 36; færa vörn fyrir mál, 87; mál kemr í dóm, Glúm. 365; höfða mál, to institute a suit, Grág. i. 142; búa mál, to prepare a suit, of the preliminaries, Glúm. 365, passim; leggja mál undir e-n (as umpire), Nj. 105; hafa sitt mál, to get one’s verdict, win the suit, passim; vera borinn máli, to be cast, convicted, N. G. L. i. 122: to be beaten, get the worst, passim: vígs-mál, legorðs-mál, fé-mál, etc.2. an indictment, charge;þá eru þeir varðir máli ef þeir fá þann bjargkvið, Grág. i. 54; ok versk hann þá málinu, 317; at upp skyldi vera rannsókn en þau ór málinu ef hann hittisk eigi þar, Ld. 44; ek vil svara því máli, I will answer that charge, Nj. 99; ok bað Sigurð Hranason svara þar málum fyrir sik, Fms. vii. 130; á hann kost at láta varða skóggang eða görtæki, ef hann vill til hins meira máls færa ok skal hann stefna ok láta varða skóggang, Grág. i. 430; hann spurði alla ena beztu menn, hvert mál þeim þætti Gunnarr eiga á þeim nöfnum fyrir fjörráðin, Nj. 105; leynd mál, hidden charges, Grág. i. 362.3. procedure, order; at alþingis-máli réttu ok allsherjar-lögum, Nj. 87: pleading, enda er svá sem þeir mæli eigi þeim ḿlum nema þeir vinni eiða at, Grág. ii. 342.4. stipulation, agreement; mál meginlig, Vsp.; bregða máli, Grág. i. 148; ok skilja þeir eigi þat mál görr, en svá, 136; nema þau vili annat mál á göra, 336; en ek skal lauss allra mála ef hann kemr eigi svá út, Ísl. ii. 217; skulu þeirra manna mál standask, Grág. i. 296: engagement, ok vitja málanna fyrir hönd okkra beggja, Fms. xi. 104.5. transactions; en hvert sem at þessum málum var setið lengr eða skemr, Ld. 22.6. a case; lá ek þá í vöggu er þær skyldu tala um mitt mál, Fas. i. 340; mál hans stendr í miklum háska, Mar.; en þó skaltu svá um þitt mál hugsa, … at þá munt þú skamt eiga úlifat, Nj. 85; at hvárir-tveggju hafi nakkvat síns máls, Jb. 12; þat er mál Sigurðar konungs at mæla til Inga konungs, Fms. vii. 221; festi járnburð, at svá skyldi sanna mál hans, 230; honum eirir ílla ef hann hefir eigi sitt mál, Ísl. ii. 237; þá skal sá þeirra hafa sitt mál er eið vill at vinna, Grág. i. 393; Þórólfr bað Ölvi byrja mál sitt við konung, Eg. 62; at vit fáim rétt af þessu máli, 40; flytja mál sitt, Ld. 180; muntú mér verða at trúa til málanna þinna allra, Fms. xi. 104; allir er eiðsvarar erut við þetta mál, Nj. 192; eiga síðan allt mitt mál undir yðr fóstbræðrum, Fas. ii. 532; þetta mál var við Jórunni rætt, Ld. 22; þykki mér nú vandast málit, Nj. 4; svá er mál með vexti, the case is this, Lv. 43, Fas. iii. 59; var þat annat m., another affair, Nj. 256; ekki eru þau efni í um várt mál, Ld. 76; konungr átti dóm á þeirra máli, id.; ber hann upp fyrir bróður sinn málit, hann berr upp málit ok biðr Unnar, ok undra ek er þú ferr með því máli, Fas. i. 364; Austmaðrinn heldr nú á málinu við bónda Nj. 259; ef þér vilit göra málit at álitum, 3; svara þessu máli, Fms. vii. 124; miðla mál, to mediate, Íb. 12; inna stærri mála, in important cases, Nj. 2.7. special phrases, e-t skiptir miklu, litlu … máli, to bear much or little upon a case, to be of great (small …) importance, Eg. 742, Ó. H. 31, passim: skiptir þá eigi máli, Grág. i. 43; varða máli, id.; ef honum þætti máli varða at hann næði því, Rd. 260: þú kvaddir þess kviðar er eigi átti máli at skipta um víg Auðúlfs, who had no concern with the slaying of A., Nj. 87.C. COMPDS, máls- and mála-: máls-afglöpun, f. a false or collusive action, whereby the suit is lost, Grág. i. 494. máls-bót, f. an excuse, exculpation, Fms. vii. 207; esp. in plur., hafa sér e-ð til málsbóta, to use as an excuse. mála-efni, n. pl. a cause, its circumstances and nature, Nj. 47, Háv. 51; íll málaefni, a bad case, Fs. 41. 138, Ó. H. 150, Band. 12. máls-endi, a, m., see málsemd. máls-eyrendi, n. a discourse, Sturl. i. 140. mála-ferli, n. pl. lawsuits, litigation, Fs. 47, Eg. 644, Nj. 78, Sturl. i. 105, Fær. 109. mála-flutningr, m. the conduct of a suit, Hrafn. 17. mála-fylgjumaðr ( mála-fylgismaðr), m. a lawyer; mikill m., a great taker up of suits, Nj. 1, Bs. i. 82. máls-fylling, f. the conclusion of a case, Fb. iii. 451. máls-grein, f. a sentence, Skálda 174, 181, Bs. i. 753 ( a passage in a letter): a phrase, Stj. 79, Edda 49; partr málsgreinar = pars orationis, Skálda 180: diction, style, Edda 120. mála-háttr, m. [mál, háttr], a kind of metre, Edda 142, where a specimen is given. máls-hattr, m. a phrase, Stj. 67, 126: = málsgrein, Skálda 170: a proverb, saying, Fms. ii. 33, Fas. iii. 104, Stj. 133, passim. málshátta-safn, n. a collection of proverbs. mála-hlutr or máls-hlutr or -hluti, a, m. one side of a case or suit eiga enn þyngra málahlut, Ísl. ii. 172; þá ferr ílla m. várr ( our case), Lv. 95: a share, mun sá verða m. várr beztr, Nj. 88; nú kann vera, at ek kunna ekki at sjá málahlut til handa mér, en vilja munda ek halda sæmd minni, Sturl. i. 105. mála-kosta, u, f. a complaint, pleading in a case, Sturl. i. 613, H. E. i. 457. mála-leitan, f. a negotiation, the mooting a question, Eg. 521, Eb. 130, Fms. vii. 299, Orkn. 56. mála-lenging, f. useless prolongation. mála-lok, n. pl. the end of a case, conclusion, Eb. 106, Nj. 102, Bs. i. 68. mála-lyktir, f. pl. = málalok, Eb. 24, 36, Nj. 88, Fms. vii. 14. máls-löstr, m. bad grammar, Skálda 181. mála-maðr, m. = málafylgju-maðr, Dropl. 6, Ld. 298, Boll. 354. mála-mannligt, n. adj. like, worthy of a málamaðr, Bs. i. 751. máls-metandi, part., m. maðr, a person of mark. mála-mynd, f.; til málamyndar, only for appearance, not seriously. máls-orð, n. a word in a sentence, Edda 124, 126, 128. máls-partr, m. a part of speech, Skálda 185: a part in a suit, mod. máls-rödd, f. = málrómr, Stj. 81. mála-skil, n. pl. knowledge of proceeding. Sturl. iii. 10. mála-skot, n. an appeal in a case, K. Á. 218. mála-sóku, f. a lawsuit, prosecution, Nj. 248. máls-spell, n. a flaw in a suit, Nj. 170, Fms. x. 12. mála-sönnun, f. evidence, Mar. mála-tilbúningr or mála-tilbúnaðr, m. the preparation of a suit, Grág. i. 490, Eb. 282, Nj. 36, 100. mála-tilleitan, f. = málaleitan, Þórð. 67. mála-vöxtr, m. the state of a case, Fms. vi. 11, Al. 113, Bs. i. 67, Nj. 79. máls-þörf, f. a wish to speak, Fms. vi. 374.2.n. [Ulf. mêl = χρόνος, καιρός; A. S. mâl; Engl. meal; Germ. mahl; Dan. and Swed. maal, mâl = a mark]:—a measure: hann mælti grundvöll undir húss, þat var þeirra átrúnaðr ef málit gengi saman, þá er optarr væri reynt, at þess manns ráð mundi saman ganga, ef mál-vöndrinn þyrri, en þróask ef hann vissi til mikilleiks, gékk nú málit saman ok var þrem sinnum reynt, Korm. 8; fimm álna er hátt mál hans, Fms. vi. 929; ganga undir mál, to undergo a mál (for measuring one’s height); þat sögðu menn at þeir hefði jafnmiklir menn verit, þá er þeir gengu undir mál, Ld. 178; leggja, bera mál við, to measure; hann lagði mál við öll in stærstu tré, 216; með því sama máli sem þér mælit út mun yðr verða aptr mælt, Mar.; bar hón mál á, ok þurfti þá þrjár álnar ok þver hönd, Bs. ii. 168; kunna maga mál, to know the measure of one’s stomach, Hm. 20.2. a length of sixteen fathoms, D. N. (Fr.)B. Temp. [Ulf. mêl = χρόνος, καιρός], a ‘meal,’ of time, i. e. a certain portion of time:I. time, high time; skipverjum þótti mál ór hafi, Landn. 206: with infin., Vsp. 14, Hm. 111, Skm. 10, Bm. 1; mönnum væri mál at lýsa sökum sínum, Nj. 149; at mál væri at ganga at sofa, Fms. ii. 138; mælti biskup at mál væri at sofa, 139; sagði mál at ríða, Orkn. 48: adding a dat., mál er mér at ríða, Hkv. 2. 47: ok er mál at vit farim, Fær. 255; mál er at leita at hestum várum, Korm. 182; ok er allt mál at ættvíg þessi takisk af, Ld. 258; ok er nú mál at hætta, Fms. vi. 212: e-m er mál (of stools):—í mál, in due time; þóat í mál yrði borinn kviðrinn, Grág. i. 54.2. the moment, nick of time (mál, q. v.); at hann var þar þá nótt, ok á því máli …, of an alibi, N. G. L. i. 309.II. the meal-time, morning and evening, Edda 103; hence of cattle, missa máls, to miss the time, sheep lost or astray for a day so that they cannot be milked, Grág. ii. 230, 231; kvikfénaðr missir máls, Snót; hence málnyta. q. v.; deila mat at málum, to deal out meat at each meal, Grág. i. 149; í hvert mál, Hm. 36; í eitt mál, for one single ‘meal,’ Karl. 347, Grág. i. 293; fæða þá í tvau mál, ii. 400; í bæði mál (see i B, p. 317): at því máli = Germ. diesmahl, Korm. (in a verse); þat er ok mitt ráð þó þat sé at fyrra máli at menn snæði nokkut, Fb. ii. 676; þat vilda ek at þær æti at einu máli kýr Hálfdanar bróður míns, Ó. H. 64; ef ættak at málungi mat, if I had meat from meal to meal, Hm.2. of the day marks; dag-mál = day-meal = 9 o’clock A. M.; and nátt-mál, night-time = 9 o’clock P. M.; í fyrra málið, to-morrow morning; eg skal koma í fyrra málið.III. of the seasons of the year; í misseri eru mál tvau, í máli eru mánuðr þrír, Rb. 6; mál ok misseri, Hm.; sumar-mál, the time when summer sets in (middle of April), opp. to vetr-nætr, when winter sets in; hríð-mál. q. v.COMPDS: málamatr, málamjólk, málsverðr.3.n. [Ulf. mêl = γραφή and γράμμα; Hel. mâl = imago, effigies; cp. also Goth. maljan = γράφειν, whence mod. Germ. mahlerei, mahlen, = pingere]:—prop. ‘a drawing,’ but it is used in old writers only of inlaid ornaments on spear’s heads or on the hilts and guards of swords; görir Þorgrímr þar af spjót, mál vóru í, Gísl. 18; hann hafði króka-spjót í hendi haugtekit ok allgóð mál í, Ld. 78; spjót, þá fann hann blóð í málunum, Glúm. 344; stál bjartra mála, Korm. 1; gull-mál (q. v.), Þiðr. 110; stála-mál, inlaid work of steel, Ht. R. 33. For specimens of ‘mál’ see Worsaae, Nos. 325, 331; a plate with inlaid work on the outside and a Runic inscription on the inside was found in Oct. 1870 in the cairn Greenmount in Ireland, and is described by Major-General Lefroy.COMPDS: málajárn, málasax, málaspjót, málasteinn. -
6 RÁN
* * *n.2) robbery, plundering;3) plunder, booty.* * *n. [Dan. raan; Shetl. rōn], as a law term, any unlawful seizure or holding of property; þá skal hann krefja út festar konu sinnar. ok stemna honum þing fyrir rán, N. G. L. i. 27; stefna honum þing fyrir rán ok í-setu, Jb. 159; stefna honum héraðs-þing fyrir grasrán ok þrásetu, 278; en ef hann heldr á fénu, þá er hinn kömr eptir, er á, ok náir hann eigi, þá er þat rán, ok varðar fjörbaugs-garð, Grág. i. 427; krefja hann fjár síns ok leggja honum rán við, Gþl. 497; mun hón reka okkr ór landi, en taka fé okkat allt með ráni, Nj. 5; þess fjár skal þrysvar kveðja, en ef hann vill þá eigi reiða, þá skal hann stefna honum til þings fyrir rán ok lögleysu, N. G. L. i. 21, Grág. Vígsl. ch. 116, distinguishing between hand-rán and rauða-rán:—lífs-rán, and-rán, fjör-rán, = loss of life, poët., Lex. Poët.; lög-rán, loss of right, Eb. (in a verse):—seized property, láta ránið rakna, Bs. ii. 15.2. plur. robbery, plunder; refsing ráns, Sighvat; rán ok stuld, Ó.R. 5; rán ok hernað, Jb. 66; hernað ok rán, Fms. i. 118: rifsi ok ránum, 119; rán (pl.) ok manndráp, Ó. H. 78; verða fyrir ránum, Fms. i. 258; hann tók af rán öll þar í landi, Ó. H. 190.COMPDS: ránsfé, ránsfengr, ránsflokkr, ránshönd, ránsmaðr. -
7 krafði
[kʰra:vðɪ]praet sg ind от krefja -
8 krafið
[kʰra:vɪð̬]pp от krefja -
9 krefjast
см. krefja -
10 BYGGJA
* * *I)(-ða, -ðr), v., older form byggva;1) to settle in a place, as colonist; sumar þat, er þeir Ingólfr fóru at byggja Ísland, when I went out to settle in Iceland; Ingólfr bygði fyrstr landit, was the first settler; absol., Helgi bygði norðr í Eyjafirði, settled in E.;2) to people (eptir Nóaflóð lifðu átta menn, er bygðu heiminn) Ísland bygðist (was peopled) ór Norvegi;3) to inhabit, live in a country (þá er landit hafði sex tigi vetra bygt verit); þess get ek, at menn byggi húsit, that the house is inhabited; byggja bœ, to settle on a farm (hann bygði bœ þann er í Eyju heitir); absol., kona, er bygði (lived) í einum afdal; hvar byggir þú, where dwellest thou?;4) to dwell in, occupy (byggja höll, helli); byggja eina sæng, to share the same bed (of a niarried couple; also absol., byggja með erri); bygði hann í skipuin, he dwelt (lived) in ships.(-ða, -ðr), v.1) to let out (konungr má byggja almenning hverjum sem hann vill); nú byggir maðr dýrra (lets out at a higher rent) en vandi hefir á verit;2) to lend money at interest (engi skal byggja dautt fé á leigu); Hrútr bygði allt féit, H. put all the money out at interest;3) byggja frændsemi, sifjar, to enter into a marriage with a relation or one allied by by marriage (in such or such degree); þat var bannat at byggja svá náit at frændsemi, intermarriage between so near relations was forbidden.* * *older form byggva, ð, [for the etymology v. búa], gener. to inhabit, settle, people, always in a transitive sense—not neut. as. búa—but often used absol. or ellipt., land being understood:α. to settle as a colonist; Hrollaugr bygði austr á Síðu, Ketilbjörn bygði suðr at Mosfelli, Auðr bygði vestr í Breiðafirði, Helgi bygði norðr í Eyjafirði, all these instances referring to the first settlers of Icel., Íb. ch. 1. 2; en þat vas es hann tók byggva landit, id.; sumar þat er þeir Ingólfr fóru at b. Ísland, the summer before Ingolf settled in Iceland, ch. 6; Íngólfr … bygði fyrstr landit, i. e. Ingolf was the first settler, id.; so in numberless instances, esp. of the Íb. and Landn., e. g. Landn. 42, 334, Eb. 8, Hrafn. 4, Eg. 99, 100; eptir Nóa-flóð lifðu átta menn þeir er heiminn bygðu ( peopled), Edda (pref.)β. to inhabit, live in a country; þesskonar þjóð es Vínland hefir bygt, Íb. ch. 6; þá er landit hafði sex tigi vetra bygt verit, Landn. 321; þeir b. þat hérað á Vindlandi er Ré heitir, Fms. xi. 378, H. E. i. 494, Bret. 100: allit. phrases, á bygðu bóli, i. e. among men, where men live; bygðr bólstaðr, possessed land, Grág. ii. 214: the proverb, með lögum skal land byggja, with laws shall man build land, i. e. law builds (makes) lands and home; and some add, en með ólögum eyða; eyða ( to lay waste) and byggja are thus opposed to one another, Nj. 106; b. bæ, to settle on a farm; segi ek af því fyrst hversu bærinn hefir bygzk í Skálaholti … Ketilbjörn bygði þann bæ fyrstr er í Skálaholti heitir, Bs. i. 60; hann bygði bæ þann er í Eyju heitir, Gísl. 91, where it does not mean to build houses, as in the mod. use of this phrase, but to settle, Lat. inhabitare.γ. in more special or law phrases, to dwell in, occupy; b. sæng, to keep one’s bed, sleep, Fas. i. 314; b. eina sæng, of married people, Fms. ii. 134; b. með e-m, to cohabit, Stj. 176; b. höll, to occupy a hall, Fms. vi. 147, x. 236; b. á skipum, undir tjöldum, to live aboard ship, in tents, vii. 138; b. hálfrými, a naut. term, viii. 199: metaph., cf Guð byggvir í þeim, Eluc. 52, cp. also the references from the N. T. above under búa, where most of the Icel. Edd. use byggja.2. to build a house, ship, or the like, [Scot. and North. E. to big; Dan. bygge; Swed. bygga]: this sense, common over all Scandinavia and North Britain, seems not to occur in Icel. writers before the 15th century or the end of the 14th, but is freq. at the present time; it occurs in the Ann. 1401, 1405, etc. Old writers always say, reisa or göra hús, skip …, not byggja.3. reflex. to be inhabited; Ísland bygðisk fyrst ór Noregi, Íb. ch. 1; Grænland fansk ok bygðisk af Íslandi, ch. 6; hundraði ára fyrr en Ísland bygðisk af Norðmönnum, Landn. (pref.); en áðr Ísland bygðisk, id.; þá er Ísland fansk ok bygðisk af Noregi, id.II. [Goth. bugjan, by which Ulf. renders αγοράζειν, and once πωλειν, which is elsewhere rendered by frabugjan; A. S. bycgean; Engl. buy; Hel. buggean]:—to let out, esp. land or cottage; konungr má b. almenning hverjum sem hann vill, Gþl. 453; ef umboðsmaðr konungs byggir jarðar (acc.) konungs … því at svá skal konungs jarðir b. sem um aðrar jarðir skill í lögum, 336; nú byggir maðr dýrra ( lets out at a higher rent) en vandi hefir á verit, 337; Ingimundr bygði þeim Hrolleifi bæinn í Ási, Fs. 34; er þeir bygðu lönd sín eðr tóku sér hjú, Grág. i. 445; hann tók mikit af landnámi Una, ok bygði þat ( parcelled it out) frændum sínum, Landn. 244; byggja e-m út, to expel a tenant; b. e-m inn, to settle a tenant on one’s estate.2. more properly, to lend money at interest; þat er ok ef menn b. dautt fé, eðr krefja framar af þeim hlutum er menn ljá, en innstæða, K. Á. 204; engi skal b. dautt fé á leigu, Bs. i. 684; um okr, er menn b. dautt fé, H. E. i. 459; Rútr … bygði allt féit, R. put all the money out at interest, Nj. 11.3. the peculiar eccl. law phrase of the forbidden degrees; b. sifjar, frændsemi, to marry into such or such degree; this phrase may refer to buying (cp. brúðkaup), or to cohabitation; þat er nýmæli, at jafn-náit skal b. sifjar ok frændsemi at fimta manni hvárt, i. e. intermarriage in the fifth degree is allowed, according to the decision of the council of Lateran, A. D. 1215, Grág. i. 304; frændsemi er eigi byggjandi, i. e. is forbidden, 307, 308, 321, N. G. L. i. 350; en þat var bannat með Ásum at b. svá náit at frændsemi, Hkr. Yngl. ch. 4.III. part. as subst. -
11 handsala
(að), v. to make over (confirm) by shaking hands.* * *að, to make over by hansel, cp. Lat. mancipare; tak nú í hönd mér ok handsala, Nj. 21; rétt fram höndina ok h. mér nú landit, Eb. 38; h. sekð, sátt, Nj. 111, Grág. i. 118, 119; h. niðrfall at sökum, Nj. 21; h. e-m fé sitt, Glúm. 364, Eb. 156; h. sjálfdæmi, Bs. i. 286; h. löggrið, Grág. i. 19; fé handsalat, 399; h. kaup, to strike a bargain, N. G. L. i. 24; þá skal hann krefja harm verka slíkra, sem hann handsalaði honum, as he stipulated with him, 35: recipr., handsalask e-t, to stipulate with one another, Grág. i. 116; takask þeir í hendr ok handsalask við sættina, Sturl. ii. 252: part., handseld sök, etc., a suit conducted by proxy, Nj. passim. -
12 KRÖF
n. cut-up carcase of a slaughtered animal (cf. sauðarkrof).* * *f., gen. krafar, pl. krafir, [krefja], a claim, demand, Stj. 225; K. Á. 220, Fms. i. 66. -
13 mal
* * *I)n.1) speech, faculty of speech (þrøngdi svá sóttarfari konungs, at hann misti málsins);þau hafa ekki mál, they are dumb;2) language, tongue;norrønt mál, the Norse tongue;3) speech, speaking (hvárt er Flosi svá nær, at hann megi heyra mál mitt);4) colloquy, talk, speech;koma á mál (or at máli) við e-n, to come to talk with, speak to;finna (hitta) e-n at máli, to obtain speech with;krefja e-n máls, to ask an interview with;leita mills við e-n (spyrja e-n máls, mæla mál of e-m), to broach a subject to one;bera mál á e-t, hafa e-t á (or at) máli, to speak (talk) of (allir menn höfðu á máli, hversu fríðr maðr hann var);lúka sínu máli, to end one’s speech;þat er mál manna, at, people say that;5) tale, story;nú er þar til máls at taka, now it must be told;6) saw, saying;fornt (fornkveðit) mál er, at, it is an old saw that;7) diction, construction of sentences;8) sentence;tvau mál, two sentences;fullt mál, a full period;9) suit, action, cause;hefja mál á hendr e-m, to bring an action against one;búa mál, to prepare a suit;sœkja mál, to prosecute;10) stipulation, agreement (ek vil halda mil við hann þan, sem mælt vóru);lauss allra mála, free of all stipulations;11) case, matter, affair (þetta mál var við Jórunni rœtt);svá er mál með vexti, the matter stands thus;var þat annat mál, another matter;miðla mál, to mediate;tillagagóðr inna stœrri mála, a good counsellor in great matters;hafa sitt mál, to have one’s own way, have one’s will (honum eirir illa, of hann hefir eigi sitt mál);hafa mikit til síns máls, to have much in support of one’s case;e-t skiptir miklu (litlu) máli, it is of great (small) importance;12) three months (mál ok misseri).n.1) measure (fimm álna er hátt mál hans);leggja, bera mál við e-t, to measure (hann lagði mál við öll in stœrstu tré);2) time, high time (mál er upp at standa);sagði, at þá var mið nótt ók at enn væri mál at sofa, and still time to sleep;3) meal;í eitt mál, at einu máli, for one single meal;deila mat at málum, to deal out food at each meal.n. inlaid ornaments (on the hilts and guards of swords).* * *n. the purring of a cat, Snót 132. -
14 ór-för
f. departure; krefja arfs ok órfarar, N. G. L. i. 53 (Jb. 158 B). -
15 reiða
I)(-dda, -ddr), v.1) to cary on horseback; hverr reiddi yðr yfir Markarfljót, who put you across M.?;2) reiða e-t um (of) öxl, to carry a thing (poised) on one’s shoulder (heinn hafði hann fyrir vápn ok reiddi of öxl);3) to make one rock, shake, push (reiðit hana af baki, svá at hún falli í lœkinn ofan);4) to toss, of wind and waves (bátinn undir honum reiddi vindr ok straumr norðr með landi); impers. to be tossed about (reiddi þá ymsa vega); tók þá at r. saman skipin, the ships began to drive against one another; e-u reiðir e-n veg af, it ends (turns out) in a certain way (vóru þá margir hræddir um, hversu af mundi r.);5) to carry about, spread abroad (kann vera, at þeir menn reiði orð mín úvitrlig fyrir alþýðu);6) to brandish, swing, raise in the air (hann greip øxina ok reiddi upp);7) to weigh in a balance (r. silfr, fé);8) to pay (r. fé af hendi, r. verð fyrir e-t).f.1) attendance, service (vist ok öll r.); vinna e-m reiðu, to serve, attend;2) accomodation (á þeim skógi var svá hörð reiðan þeirra, at ekki var at eta, nema börk af viði);3) vera til reiðu, to be ready at hand (til reiðu er yðr hér vetrvist); konungr lét þat þegar til reiðu, the king granted that at once;4) henda reiður á e-u, to notice, heed (jarl spurði, hvert hann fœri þaðan; þeir kváðust eigi reiður hafa á hent).* * *u, f. implements, an outfit; kveðja matar ok allrar reiðu er hann skal hafa á þingi, Grág. i. 133, ii. 54, 55; hafi hann þá reiðu með sér, er barn megi skúa, K. Þ. K. 6; Eyjarskeggjar fengu skipverjum þá reiðu sem þeir þurftu at hafa til brautferðar, Post. 656 C. 23; var svá hörð reiðan þeirra, at ekki var at eta nema börkr af viði ok safi. Fms. viii. 32; vistin ok reiðan, 440, v. l.; skip-r., berserkja-r., Hornklofi: allit., róð ok reiðu, rudder and rigging, of a ship; hence, rá ok reiði, Fms. ix. 36.2. attendance, service; vist ok öll reiða, Edda 69; vinna e-m reiðu, to serve, attend, Blas. 54; hón reis upp ór rekkju ok vann at nekkverju til reiðu sér, Bs. i. 353; hann lá þrjár nætr í sárum, ok fékk alla reiðu (= þjónustu), ok andaðisk, Sturl. i. 140.3. wages; þá hefir prestr fyrir-farit reiðu sinni þá tólf mánaðr, N. G. L. i. 135; krefja reiðu biskups, 7, 13 (prest-reiða).4. the phrase, til reiðu, ready on hand; konungr lét þat þegar til reiðu, the king gave it (paid it, had it ready) at once, Fms. i. 98, Stj. 131; þeir sögðu at þat var allt til reiðu með þeim sem hón þurfti at hafa. Fms. x. 103.5. affairs; sú (kona) er hann hefir engar reiður við áttar, Grág. i. 332.6. the phrase, henda reiður á e-u, to notice, heed; jarl spurði hvert hann færi þaðan, þeir kváðusk eigi reiður hafa á hent, Nj. 133, Fms. iii. 530; það er ekki að henda reiður á því, ‘tis untrustworthy, mere gossip.COMPDS: reiðubúinn, reiðugipt, reiðuliga, reiðuligr, reiðumaðr, reiðupenningar, reiðustóll. -
16 út-boð
n., mostly in pl. ‘out-biddings,’ a calling out, levy, conscription, of ships and men, Sks. 27; hafa leigu-laust ok útboða., free from levy, Gþl. 432; synja honum leiðangrs né útboða, 76; hann var opt á sumrum í hernaði ok hafði útboð mikil í landi, … þat var eitt var at jarl hafði útboð mikit sem hann var vanr, Orkn. 40; í því biskups-ríki eru ellifu tigir skipa konungi til útboðs, Fms. xi. 229; ek vil at þú farir sendiferð mína norðr á Hálogaland ok hafir þar útboð, bjóðir út almenning at liði ok at skipum, … þá átti hann þing en sendi menn sína frá sér at krefja útboðsins, Ó. H. 147; útboða-bréf, a writ of conscription, Fms. ix. 297, x. 64; útboða framlag, Sks. 27 B. -
17 ÝRINN
* * *adj., contr. from yfrinn, q. v.; ýrinn yl, Sks. 17 new Ed.; mat ok mungat ýrit, N. G. L. i. 386; ýrinn saum, 198; þá mun ek ýrna fá aðra, Al. 51: skal smiða til krefja unz ýrnir eru, N. G. L. i. 101; hafa þeir ýrit at vinna, Fm. s. xi. 105. 2. as a verb, ýrit stinnt, Hkr. ii. 11 (œrit, Ó. H. 20, l. c.); see ærinn. -
18 krafði
from krefja. -
19 skynsemd
f. reason; vera með fullri skynsemd, to be in one’s right senses (þá er vér erum údrukknir ok með fullri skynsemd); kunna litla skynsemd, to have little understanding (kunnum vér litla skynsemd til at skipa svá stórum málum); hafa skynsemd af e-u, to have knowledge of; þá muntu synja þess með skynsemd, then thou must deny it, giving reasons for it; gjalda skynsemd e-s, af e-u, to give account of; krefja e-n skynsemdar fyrir e-t, af e-u, to call one to account for a thing. -
20 krafði
praet. sing. indic. от krefja
Страницы
- 1
- 2
См. также в других словарях:
krefja- — *krefja , *krefjaz germ.?, Adjektiv: nhd. stark, tüchtig, kräftig; ne. strong; Rekontruktionsbasis: ae.; Etymologie: s. ing. *grep , *gerəp , *grəp , Substantiv, Haken ( … Germanisches Wörterbuch
Crave — (kr[=a]v), v. t. [imp. & p. p. {Craved} (kr[=a]vd); p pr. & vb. n. {Craving}.] [AS. crafian; akin to Icel. krefja, Sw. kr[aum]fva, Dan. kr[ae]ve.] 1. To ask with earnestness or importunity; to ask with submission or humility; to beg; to entreat;… … The Collaborative International Dictionary of English
Craved — Crave Crave (kr[=a]v), v. t. [imp. & p. p. {Craved} (kr[=a]vd); p pr. & vb. n. {Craving}.] [AS. crafian; akin to Icel. krefja, Sw. kr[aum]fva, Dan. kr[ae]ve.] 1. To ask with earnestness or importunity; to ask with submission or humility; to beg;… … The Collaborative International Dictionary of English
Craving — Crave Crave (kr[=a]v), v. t. [imp. & p. p. {Craved} (kr[=a]vd); p pr. & vb. n. {Craving}.] [AS. crafian; akin to Icel. krefja, Sw. kr[aum]fva, Dan. kr[ae]ve.] 1. To ask with earnestness or importunity; to ask with submission or humility; to beg;… … The Collaborative International Dictionary of English
crave — verb (craved; craving) Etymology: Middle English, from Old English crafian; akin to Old Norse krefja to crave, demand Date: before 12th century transitive verb 1. to ask for earnestly ; beg, demand … New Collegiate Dictionary
crave — craver, n. /krayv/, v., craved, craving. v.t. 1. to long for; want greatly; desire eagerly: to crave sweets; to crave affection. 2. to require; need: a problem craving prompt attention. 3. to ask earnestly for (something); beg for. 4. to ask (a… … Universalium
crave — (v.) O.E. crafian ask, implore, demand by right, from N.Gmc. *krabojan (Cf. O.N. krefja to demand, Dan. kræve, Swed. kräva); perhaps related to CRAFT (Cf. craft) in its base sense of power. Current sense to long for is c.1400, probably through… … Etymology dictionary
crave — [[t]kreɪv[/t]] v. craved, crav•ing 1) to long for; desire eagerly 2) to require; need: a problem craving your prompt attention[/ex] 3) to ask earnestly for 4) to beg or plead (usu. fol. by for) • Etymology: bef. 1000; ME; OE crafian; akin to ON… … From formal English to slang
crave — /kreɪv / (say krayv) verb (t) (craved, craving) 1. to long for or desire eagerly. 2. to need greatly; require. 3. to ask earnestly for (something); beg for. 4. Obsolete to ask (a person) earnestly for something or to do something. –phrase 5.… …
krefjaz — s. krefja ; … Germanisches Wörterbuch
Zeit — 1. Ach, du lewe Tît, hadd öck doch gefrît, wär öck rusch e Wiew geworde. – Frischbier, 4158. 2. Abgeredet vor der Zeit, bringt nachher keinen Streit. – Masson, 362. 3. All mit der Tit kumt Jan in t Wamms un Grêt in n Rock. – Lohrengel, I, 27;… … Deutsches Sprichwörter-Lexikon
